Klasyfikacja transportu lotniczego

Transport lotniczy to dynamicznie rozwijający się segment logistyki, kluczowy w przewozie pasażerów i ładunków o wysokiej wartości. Choć odpowiada za zaledwie 1% wolumenu globalnego handlu, generuje aż 35% jego wartości. Dzięki szybkości i dużemu zasięgowi jest niezastąpiony w transporcie m.in. elektroniki, farmaceutyków czy dóbr luksusowych. Jak wygląda klasyfikacja transportu lotniczego i jakie formy może przyjmować w zależności od ładunku i trasy?

Czym jest transport lotniczy?

Transport lotniczy, nazywany również transportem powietrznym, to jedna z najefektywniejszych metod przemieszczania ładunków, produktów i towarów na duże odległości – zwłaszcza między państwami i kontynentami. Przewóz realizowany jest za pomocą specjalnie przystosowanych samolotów, zarówno pasażerskich, jak i frachtowych, co umożliwia dostosowanie środków transportu do specyfiki przewożonego ładunku.

Jest to najszybsza forma przewozu towarów, choć wiąże się z najwyższymi kosztami spośród wszystkich gałęzi transportu. Niezaprzeczalnym atutem transportu lotniczego jest możliwość ekspresowego dostarczenia towarów wymagających szczególnych warunków – jak np. produkty szybko psujące się (objęte regulacjami umowy ATP), farmaceutyki, elektronika czy dobra luksusowe. Oprócz szybkości i globalnego zasięgu transport lotniczy wyróżnia się również wysokim poziomem bezpieczeństwa oraz precyzyjną kontrolą nad czasem dostawy, przez co jest niezastąpionym rozwiązaniem w logistyce towarów o dużej wartości i krótkim terminie przydatności.

Etapy transportu lotniczego

Transport lotniczy to zaawansowany proces logistyczny, który obejmuje szereg ściśle zaplanowanych etapów:

• odbiór towaru od nadawcy i dostarczenie na lotnisko obsługujące cargo;
• odprawa celna w miejscu nadania w celu weryfikacji dokumentacji przewozowej, wystawienia listu przewozowego (AWB) i uzyskania zgód eksportowych (jeśli są wymagane);
• załadunek i transport na lotnisko docelowe;
• wyładunek i odprawa celna w kraju docelowym, podczas której weryfikowana jest zgodność dokumentów, a niekiedy również fizyczna kontrola towaru. Na tym etapie uiszcza się także opłatę za ewentualne cła i podatki;
• transport ładunku z lotniska do odbiorcy, np. magazynu, centrum dystrybucyjnego lub bezpośrednio do klienta.

Nad sprawnym przebiegiem procesu transportowego czuwa zwykle firma spedycyjna, która odpowiada za koordynację działań i terminowe dostarczenie ładunku od nadawcy do odbiorcy.

Transport lotniczy – rodzaje

Transport drogą powietrzną może przybierać różne formy, uzależnione przede wszystkim od sposobu organizacji całego procesu. Wyróżnia się tu takie opcje jak:

• konsolidacja przesyłek – ekonomiczne rozwiązanie, które polega na łączeniu większej ilości mniejszych przesyłek od różnych nadawców w jedną zbiorczą dostawę. Wszystkie przesyłki są przewożone jednym samolotem, co obniża koszt transportu jednostkowego. Minusem jest tu konieczność oczekiwania na skompletowanie całego ładunku, co może opóźnić czas dostawy o kilka dni;
• indywidualne warunki (np. back-to-back, direct service) – w tym modeli każda przesyłka traktowana jest odrębnie, a jej podróż odbywa się w ramach regularnych lotów liniowych, zwykle w luku bagażowym samolotu pasażerskiego. Jest to opcja szybsza w porównaniu do konsolidacji, a zarazem korzystniejsza cenowo w porównaniu do czarteru lotniczego. Pewne ograniczenia związane są jedynie z wymiarami i masą przesyłek, które muszą mieścić się w standardowych kontenerach lotniczych;
• czarter – najbardziej elastyczna, choć kosztowna forma transportu. Cały samolot jest tu wynajmowany do przewozu określonego ładunku, co umożliwia dostosowanie czasu i trasy przelotu do indywidualnych potrzeb klienta. Z takiego wariantu korzystają głównie duże firmy, którym zależy na ekspresowym i niestandardowym przewozie, np. przy transporcie wielkogabarytowym lub w sytuacjach awaryjnych.

Biorąc pod uwagę rodzaj ładunku, transport lotniczy może obejmować:

• ładunki standardowe (zwykłe), czyli takie, które nie sprawiają problemów logistycznych i nie wymagają specjalnych zezwoleń lub dodatkowych środków bezpieczeństwa. Do tej grupy zalicza się m.in. tekstylia, sprzęt RTV, książki i akcesoria przemysłowe;
• ładunki specjalne, czyli towary objęte szczególnymi przepisami transportowymi z uwagi na ich wartość, właściwości fizyczne lub potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa. Przykładem są tu baterie litowo-jonowe, chemikalia, leki, zwierzęta czy towary o krótkim terminie ważności. Ich transport wymaga dodatkowych pozwoleń, specjalnego pakowania lotniczego oraz ścisłego nadzoru przewoźnika.

Środki transportu lotniczego – klasyfikacja

Transport towarów drogą powietrzną może odbywać się z wykorzystaniem różnych środków transportu, dostosowanych do charakteru przesyłki, dystansu oraz dostępności infrastruktury. Są to przede wszystkim:

• samoloty rejsowe (linie regularne) – najczęściej wykorzystywana forma transportu lotniczego w codziennej logistyce międzynarodowej. Towary są umieszczane w lukach bagażowych samolotów pasażerskich realizujących rozkładowe loty między portami lotniczymi. Jest to opcja polecana zwłaszcza w przypadku zaplanowanych i powtarzalnych dostaw na dużych dystansach, głównie produktów świeżych, farmaceutyków i dokumentów;
• samoloty czarterowe – elastyczne rozwiązanie umożliwiające wynajęcie całego samolotu dla konkretnego zlecenia. Transport nie jest związany z rozkładem lotów, co pozwala na dostosowanie terminu i trasy przelotu do potrzeb klienta. Czartery realizują przeważnie transport takich produktów jak części przemysłowe, przesyłki medyczne czy produkty o towary wartości;
• samoloty cargo (towarowe) – specjalnie zaprojektowane lub przekształcone samoloty, przeznaczone wyłącznie do transportu ładunków (bez pasażerów na pokładzie). Wyróżniają się dużą przestrzenią ładunkową, możliwością załadunku przez otwierane dzioby lub tylne ramy, a także specjalistycznym wyposażeniem (np. chłodnie, wzmocnione podłogi, uchwyty dla kontenerów ULD). Do tej kategorii wlicza się małe samoloty cargo (obsługujące trasy regionalne), a także maszyny średnie i duże, zdolne do przewozu między kontynentami ładunków o masie nawet do kilkudziesięciu ton;
• śmigłowce – wykorzystywane do transportu na krótkich odcinkach, zwłaszcza w trudno dostępnych lub zurbanizowanych obszarach, gdzie nie ma możliwości lądowania samolotów. Z uwagi na możliwość startu pionowego i lądowania świetnie sprawdzają się w dostawach do szpitali czy na platformy wiertnicze;
• drony (bezzałogowe statki powietrzne) – zyskują na znaczeniu zwłaszcza w tzw. dostawach ostatniej mili. Drony są lekkie, szybkie i precyzyjne, przez co świetnie radzą sobie z dostarczaniem przesyłek medycznych, dokumentów i leków do miejsc, gdzie dostęp drogą lądową jest utrudniony lub czasochłonny.

Transport lotniczy odgrywa niezwykle ważną rolę w globalnej logistyce, umożliwiając szybkie przemieszczanie ładunków na duże odległości. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z przesyłką standardową, czy ładunkiem specjalnym wymagającym szczególnych warunków, odpowiednia forma organizacji transportu pozwala na dostosowanie przewozu do konkretnych potrzeb.